Geschiedenis Gereformeerde Kerk van Schagen e.o.
De Gereformeerde Kerk van Schagen wordt op 13 maart 1938 geïnstitueerd vanuit de Gereformeerde Kerk van Dirkshorn. De Rooms Katholieke Kerk en een Hervormde kerk bepalen tot dat moment het kerkelijk gezicht van Schagen mede door hun grote kerkgebouwen in het centrum van wat toen nog een dorp was. De beide kerkdiensten worden vanaf november 1938 gehouden in een nieuw gebouwd kerkje aan de Cornelis Bokstraat.
In het begin van de zeventiger jaren zorgt veel nieuwbouw voor een snelle groei van de burgerlijke gemeente en ook voor een snelle groei van de gereformeerde kerk. Deze groei maakt in 1975 de bouw van een nieuw kerkgebouw noodzakelijk. Door middel van allerlei acties werd er 750.000 gulden ingezameld. Het kerkgebouw heeft slechts 25 jaar bestaan.
Aan de Rembrandtlaan verrijst een modern multifunctioneel kerkgebouw, de Ontmoetingskerk. Het kerkgebouw aan de Cornelis Bokstraat wordt verkocht en doet sindsdien dienst als de Vermaning van de Doopsgezinde gemeente. Rond 1981 bereikt de kerk haar hoogste aantal leden (1061). Daarna neemt het ledental weer af tot 784 midden 1990 en 651 eind 2001. Redenen hiervoor zijn dat de uitbreiding van Schagen sindsdien vrij langzaam verloopt waardoor het aantal nieuw ingekomen leden sterk afneemt en in Schagen, zoals ook in andere gemeenten, het proces van kerkverlating begint.
Per 1 januari 1996 gaat de gereformeerd kerk een federatie aan met de plaatselijke Hervormde gemeente. Eerst worden de kerkdiensten nog om beurten in de beide kerkgebouwen gehouden maar als begin 1997 blijkt dat het financieel niet haalbaar is om beide kerkgebouwen te handhaven wordt besloten de Ontmoetingskerk te verkopen en worden alle kerkdiensten en andere kerkelijke activiteiten in de grote kerk op de markt gehouden. De Ontmoetingskerk wordt afgebroken en op deze plaats staat nu een complex met senioren appartementen. Hoewel de gereformeerden in overgrote meerderheid wel inzien dat dit een noodzakelijke stap was is het toch een pijnlijk besluit.
Vanaf de jaren zeventig is de gereformeerde kerk een vrij moderne gemeente. De eerste vrouwelijke ouderling is van begin 1970. Eind jaren zeventig wordt het concept van de missionaire gemeente omarmt met de daarbij behorende gemeentestructuur.
Het gebied van de Gereformeerde Kerk omvat behalve de gemeente Schagen een groot deel van de gemeente Zijpe met ondermeer woonkernen Schagerbrug, ’t Zand, Oudesluis en Callantsoog. Een groot aantal van de gereformeerden in Callantsoog zijn gastlid van de Hervormde Gemeente Callantsoog/Zijpe. Ruwweg bestrijkt de gemeente een gebied van 15 bij 15 km.
Geschiedenis Hervormde gemeente Schagen c.a.
De hervormde gemeente Schagen was reeds in de negentiende eeuw van vrijzinnige signatuur, evenals veel andere gemeenten in Noord Holland. Tijdens de afscheiding en Doleanties heeft dat in Schagen niet tot een scheiding geleid. Dit in tegenstelling tot de omliggende dorpen Krabbendam, Anna Paulowna en Dirkshorn waar Gereformeerde kerken werden geïnstitueerd in achtereenvolgens 1841, 1865 en 1867.
Wel bundelden de rechtzinnigen zich in 1890 in de evangelisatievereniging Bethel. Sinds de zeventiger jaren van de vorige eeuw is de vrijzinnige signatuur niet meer prominent aanwezig en ontstaat een meer pluriforme gemeente. Dit wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de groei van Schagen waarbij er hervormden uit andere delen van het land zich in Schagen vestigen. Een deel van de leden van Bethel besluit op een bepaald moment dan ook om voortaan naar de grote kerk te gaan. Bethel bestaat nog steeds en heeft het een duidelijk rechtzinnige en conservatieve signatuur. De leden (totaal 37) zijn afkomstig uit Schagen en de wijde omgeving.
In 1980 worden de kleine hervormde gemeenten Sint Maarten, Valkkoog en Eenigenburg onderdeel van de hervormde gemeente Schagen omdat ze te klein zijn geworden om zelfstandig te blijven bestaan. Vandaar Hervormde gemeente Schagen c.a. (cum annexis).
Armenzorg:Tot de geschiedenis van de Hervormde gemeente Schagen hoort ook het Nederlands Hervormd Weeshuis of Gereformeerd Weeshuis. Waarschijnlijk is dit weeshuis net als zoveel weeshuizen ontstaan na de 80 jarige oorlog. Pas in 1855 wordt melding gemaakt van de administratie van daartoe door het burgerlijk bestuur speciaal benoemde regenten van den gereformeerde godsdienst. In heel West Europa was er in de jaren 1855/56 hongersnood. In 1864 werd een nieuw gereformeerd weeshuis gebouwd op de Laan (inmiddels gesloopt). In 1749 werd door Cornelis Bregman een fonds opgericht met het doel de nood onder de armen te lenigen. Bregman, die rentmeester was van de heerlijkheid Schagen, had bij testament bepaald, dat na zijn dood de opbrengst van zijn nagelaten roerende en onroerende goederen (landerijen) ten goede moest komen aan de armen. Naast het Bregmanfonds kent Schagen nog een tweede fonds dat genoemd is naar bakker C.J. Wieldraaier die “op het end van de Molenstraat” heeft gewoond en die is overleden in 1669. De rente van het vermogen gaat naar diverse kerkelijke instellingen, waaronder het armbestuur (bron Heerlijke Schagen blz. 157). De Diaconie van onze gemeente heeft nog steeds baat van de bovengenoemde fondsen ten behoeve van de armen in Schagen.
In de werkruimte van de Historische Vereniging trof ik dit schilderij aan.
Naar aanleiding van de foto hierboven kreeg een reactie: “Haar grootmoeder Anna Govers en haar voorouders komen uit Schagen. Het waren in eerste instantie boeren (aan de Tjallewal) en later grutters en molenaars. Zo had de regent Jan Govers vanaf 1844 een rosmolen tegenover de NH Kerk, Hij maalde meel en gort en handelde in allerlei grutterswaren. Zijn zoon Jacob Govers had een mosterdmolen (e.d.) aan de Molenstraat”.
In het regionaal historisch centrum Alkmaar kunt u interessante archieven inzien van de kerken Schagen en haar omliggende dorpen Eenigenburg, St Maarten en Valkkoog. U treft daar o.a. doop-, trouw- en lidmatenregisters en rekeningenboeken van de Diaconie.
Geschiedenis van het SOW proces
Reeds lange tijd bestaan er in Schagen contacten tussen de Hervormde gemeente en de Gereformeerde kerk. Maar samen-op-weg gaan kon dit niet genoemd worden. Ook toen de kerkenraden in 1983 een commissie in het leven riepen met de opdracht om de samenwerking te stimuleren kwam dit proces maar moeizaam op gang. Hoewel er gezamenlijke diensten gehouden worden, er op wijkavonden over wordt gesproken en men in noodgevallen elkaar bijspringt, wordt de behoefte aan verdere samenwerking door velen niet gevoeld. Pas nadat de Synodes in 1986 uitspreken “in staat van hereniging” te zijn, begint in Schagen het samen-op-weg proces langzaam op gang te komen. Een echte versnelling treedt op als de beide kerkenraden in 1989, na een gehouden enquête onder alle kerkenraadsleden, besluiten om te streven naar een federatie binnen een tijdsbestek van 5 jaar.
Dit lukt niet helemaal maar de federatie gaat in per 1 januari 1996. De samenwerking omvat voor zover mogelijk het gehele leven en werken van de gemeente. Aanvankelijk houden de beide predikanten hun ‘eigen’ leden maar nu met het aantreden van een nieuwe predikant(e) zal het pastorale werk ook integraal samen worden uitgevoerd.
De verzorging van de stoffelijke aangelegenheden beperkt zich aanvankelijk tot de gezamenlijke exploitatie maar eind 2000 wordt besloten tot de gezamenlijke verzorging en exploitatie van alle stoffelijke aangelegenheden. De ledenadministratie en financiële administratie wordt gezamenlijk uitgevoerd en met ingang van 2002 wordt ook kerkbalans gezamenlijk gedaan.
De verenigde gemeente op 18 oktober 2013.
Op deze dag was het eindelijk zover. Vertegenwoordigers van kerkrentmeesters, diaconie en bestuur van de kerken tekenden bij het Zijper notariskantoor de akte. Het heeft lang geduurd voordat het zover was. In 2006 maar ook in 2012 is geprobeerd met de GK Dirkshorn een kerkgrens vast te stellen. Dit lukte niet waardoor aan de Classis Alkmaar werd gevraagd de grens vast te stellen. In mei 2013 ontvingen wij een brief van de Classis over de kerkgrens. Na een vergadering hierover werd besloten een gemeenteavond op 4 juli te houden met daarbij aansluitend kerkenraad waarin een positief besluit werd genomen om tot een verenigde kerk te komen. Het duurde weer 3 maanden voordat het RCBB zijn goedkeuring gaf waarna het BM van de Classis zijn akkoord gaf. Daarna volgde nog een definitief en positief besluit van beide Moderamens in de oude samenstelling voor de laatste keer. Een buitenstaander zal vreemd opkijken over deze moeizame gang van zaken. Vanaf nu heten wij PG Schagen en is het woordje i.w. verleden tijd!